Sirküler Tarihi: 16.09.2013
Sirküler No : 2013/47
ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLARDA KARŞILIĞIN AYRILACAĞI DÖNEM
Bilindiği üzere Vergi Usul Kanunu’nun 323. maddesi uyarınca;
Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
1. Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;
2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;
şüpheli alacak sayılmaktadır.
Şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilmekte; ayrılan karşılık yasal kayıtlarda karşılık gideri olarak dikkate alınabilmektedir.
Muhasebe kayıtlarında karşılığın hangi alacaklara ait olduğunun karşılık hesabında gösterilmesi zorunludur.
Teminatlı alacaklarda karşılık, teminattan geri kalan tutar için ayrılabilmektedir.
Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal ettirilir.
VUK’un 323. maddesi uyarınca tahsili imkanı kalmayan alacaklar için yasal yollara başvurulduğu dönemde karşılık ayrılması gerekir. Uygulamada muhtelif nedenlerle alacağın tahsilatı için yasal yollara başvurunun yapılmadığı dönemde ayrılmayan karşılıkların izleyen yıllarda ayrılıp ayrılmayacağı hususu sıklıkla karşılaşılan durumlardandır.
Maliye Bakanlığı’nın görüşüne göre, şüpheli alacak karşılığı uygulaması ihtiyari bir uygulama olup alacağın şüpheli hale geldiği dönemde karşılık ayrılmalıdır. Aksi durumda ihtiyariliğin karşılık ayırmama yönünde kullanıldığı kabul edilmekte, daha sonraki dönemlerde bu alacak için karşılık ayrılması eleştiri konusu yapılmaktadır.
Yargıya intikal eden konuya ilişkin uyuşmazlıklarda, Danıştay’ın konuyla ilgili vermiş olduğu kararlar, ağırlıklı olarak alacağın şüpheli hale geldiği yıl şüpheli alacak karşılığı ayrılması yönündeydi. Ancak vergi yargısı son dönemlerde, alacağın şüpheli hale geldiği yılda ayrılmayan karşılıkların sonraki yıllarda da ayrılabileceğine ilişkin kararlar vermeye başlamıştır. Ancak Maliye İdaresi ve vergi inceleme elemanları, şüpheli alacak karşılığının tahsilata yönelik yasal yollara başvurunun yapıldığı yılda ayrılabileceği, izleyen yıllarda karşılık ayrılmasının mümkün olmadığı görüşünde ısrar etmektedir.
Konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığı tarafından verilen iki adet özelge özeti aşağıda yer almaktadır:
1. “213 sayılı Vergi Usul Kanununun 323' üncü maddesinde;
Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
1- Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;
2- Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar; şüpheli alacak sayılır.
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.
Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder.
Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal ettirilir."
hükmü yer almaktadır.
Bu durumda şüpheli alacak nitelik ve miktar itibariyle tahsili şüpheli duruma giren, fakat değersiz hale geldiği kesin olarak bilinemeyen, buna karşın kısmen tahsil olanağı kalmayan alacaklardır.
Buna göre, bir alacağın şüpheli alacak olarak kabul edilip karşılık ayrılabilmesi için Vergi Usul Kanununun 323'üncü maddesinde sayılan şartların gerçekleşmiş olması gerekir.
Yukarıdaki Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere, ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; dava ve icra safhasında bulunan alacaklarla, yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen boçlu tarafından ödenmemiş olan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar şüpheli alacak sayılmakta, bu şartlardan herhangi birinin mevcut olmaması durumunda ise şüpheli alacak kaydına imkân bulunmamaktadır.
Diğer yandan, şüpheli alacaklar için dava veya icra takibine başlanıldığı yılda karşılık ayrılması gerekmekte olup, şüpheli hale geldiği hesap döneminde karşılık ayrılmayan alacaklar için daha sonraki dönemlerde karşılık ayrılması mümkün olmamaktadır. Bir alacağın dava veya icra safhasında olduğunun kabulü için mahkemeye dava veya icra merciine takip için dilekçe verilmiş olması, ancak gerek mahkemeye gerek icra merciine yapılan başvuruların takip edilmesi gerekmektedir.
Buna göre, karşılıksız çıkan çekin karşılıksız çıktığına ilişkin kaydın yapıldığı dönem itibariyle dava veya icra takibine başlanılması gerekmekte olup, bu dönemde karşılık ayrılmayan alacaklarınız için müteakip yıllarda karşılık ayrılması mümkün bulunmamaktadır”(GİB İzmir V.D.B.’nın 28.03.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.35.18.02-1741-366 sayılı Özelgesi).
2.”…………………
Şüpheli alacak karşılığı ayırma işlemi seçimlik bir hak olup ancak alacağın şüpheli hale geldiği yıl için ayrılması gerekmektedir. Şirket olarak, ………….. Mahkemesinde 6312/06 dava numarasında açtığınız davanın 2006 takvim yılında olması nedeniyle alacak bu tarihte şüpheli hale gelmiştir. Bu nedenle, yukarıda açıklandığı üzere söz konusu alacak için 2006 yılı için karşılık ayırma hakkınız bulunmaktadır. Bu tarihten sonra alacak ile ilgili daha sonradan yapılan işlemeleri esas alarak, şüpheli ticari alacak karşılığı ayırmanız da mümkün değildir.” (GİB Sakarya V.D.B.’nın B.07.1.GİB.4.54.15.01 sayılı Özelgesi).
Saygılarımızla,
Erdal SÖNMEZ & Bülent ERSAN & S. A. ARISOY
SİNERJİ Denetim Danışmanlık
ve Yeminli Mali Müşavirlik Ltd. Şti.
