Sirküler Tarihi: 21.02.2013
Sirküler No : 2013/19
ANONİM VE LİMİTED ŞİRKETLERDE SERMAYE ARTIRIM SÜRECİ
1. Anonim Şirketlerde Sermaye Artırım Süreci
1.1. Sermaye Artırım Türleri
Anonim şirketler üç tür sermaye artışı gerçekleştirilebilir. Bunlar:
a) Sermaye taahhüdü yoluyla artırım
b) İç kaynaklardan sermaye artırımı
c) Şarta bağlı sermaye artırımı
İç kaynaklardan yapılan artırım hariç, payların nakdi bedelleri tamamen ödenmediği sürece sermaye artırılamamaktadır. Sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiş olması da sermaye artırımını engellememektedir. Önemli sayılmayan tutarın ne kadar olacağı yönünde yasada bir düzenleme bulunmamakla birlikte mevcut sermaye miktarı ve ticaret sicil müdürlüklerinin yorumu ile bu düzenlemenin açıklığa kavuşması beklenmektedir.
Sermaye artırımına esas sermaye sisteminde genel kurul, kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu karar verir.
Sermaye artırımı, genel kurul veya yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren üç ay içinde tescil edilemediği takdirde, genel kurul veya yönetim kurulu kararı geçersiz hale gelmektedir.
1.2. Yönetim Kurulunun Beyanı
Sermaye artırım sürecinde yönetim kurulu tarafından sermaye artırımının türüne göre bir beyan imzalanması gerekmektedir.
Hazırlanacak beyanda;
a) Nakdî sermaye konuluyorsa; artırılan kısmın tamamen taahhüt edildiği, kanun veya esas sözleşme gereğince ödenmesi gerekli tutarın ödendiği; ayni sermaye konuluyor veya bir ayın devralınıyorsa bunlara verilecek karşılığın uygun olduğu; devralınan ayni sermaye, aynın türü, değerlendirmenin yöntemi, isabeti ve haklılığı; bir borcun takası söz konusu ise, bu borcun varlığı, geçerliliği ve takas edilebilirliği; sermayeye dönüştürülen fonun veya yedek akçenin serbestçe tasarruf olunabilirliği; gerekli organların ve kurumların onaylarının alındığı; kanuni ve idari gerekliliklerin yerine getirildiği; rüçhan hakları sınırlandırılmış veya kaldırılmışsa bunun sebepleri, miktarı ve oranı; kullanılmayan rüçhan haklarının kimlere, niçin, ne fiyatla verildiği hakkında belgeli ve gerekçeli açıklamalar yer alır.
b) İç kaynaklardan yapılan sermaye artırımının hangi kaynaklardan karşılandığı, bu kaynakların gerçekliği ve şirket malvarlığı içinde var oldukları konusunda garanti verilir.
c) Şartlı sermaye artırımı varsa bu artırımın kanuna uygunluğu belirtilir.
d) Sermaye artırım sürecinde hizmet sunanlara ve diğer kimselere ödenen ücretler, sağlanan menfaatler hakkında, emsalleriyle karşılaştırma yapılarak, bilgi verilir.
1.3. Sermaye Taahhüdü Yoluyla Artırım
Esas Sermaye Sisteminde
Tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermaye esas sermayeyi ifade etmektedir. Esas sermaye ellibin Türk Lirasından az olamaz.
Kayıtlı sermaye sistemi ise sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren sermaye sistemidir. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi yüzbin Türk Lirasından aşağı olamaz.
Kayıtlı sermayeli anonim şirketlerde başlangıç sermayesi, kuruluşta ve sisteme ilk geçildiğinde haiz olunması zorunlu sermayedir; çıkarılmış sermaye ise, çıkarılmış payların tümünün itibari değerlerinin toplamını temsil eder.
Esas sermaye sisteminde artırılan sermayeyi temsil eden payların tamamı ya değişik esas sözleşmede ya da iştirak taahhütnamelerinde taahhüt edilir.
İştirak taahhüdü, kayıtsız, şartsız ve yazılı olarak yapılmak zorundadır. İştirak taahhütnamesi, taahhütnamenin verilmesine sebep olan sermaye artırımı belirtilerek; taahhüt edilen payların sayılarını, itibari değerlerini, cinslerini, gruplarını, peşin ödenen tutarı, taahhütle bağlı olunan süreyi ve varsa çıkarma primi ile taahhüt sahibinin imzasını içermek zorundadır.
Artırılan Nakdi sermayenin itibari değerlerinin en az yüzde yirmibeşinin tescilden önce, gerisi de tescili izleyen yirmidört ay içinde ödenmelidir. Emisyon primi mahiyetindeki taahhütlerin ise tamamının tescilden önce ödenmesi zorunludur.
Kayıtlı Sermaye Sisteminde
Halka açık olmayan bir anonim şirkette, ilk veya değiştirilmiş esas sözleşme ile esas sözleşmede belirlenen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayeyi artırma yetkisi, yönetim kuruluna tanındığı takdirde, sermaye artırımı süreci yönetim kurulunca gerçekleştirilir. Yönetim kuruluna tanınabilecek bu yetki en çok beş yıl geçerlidir. Süre, şirket sözleşmesi ile kısaltılabilir.
Artırımın uygulanmasına ilişkin ayrıntılı yönetim kurulu kararının esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde ilan edilmesi ve şirketin internet sitesinde yayımlanması zorunludur. Yönetim kurulu, bu kararında; artırılan sermayenin tutarını, çıkarılacak yeni payların itibarî değerlerini, sayılarını, cinslerini, primli ve imtiyazlı olup olmadıklarını, rüçhan hakkının sınırlandırılıp sınırlandırılmadığını, kullanılma şartları ile süresini belirtir ve bu hususlarla kamuyu aydınlatma ilkesi uyarınca gerekli olan diğer konularda da bilgi verir.
Yönetim kurulunun, imtiyazlı veya itibari değerinin üzerinde pay çıkarabilmesi ve pay sahiplerinin yeni pay alma haklarını sınırlandırabilmesi için esas sözleşmeyle yetkilendirilmiş olması şarttır.
Sermaye artırımının Kanuna uygun olarak gerçekleştirilmesinden sonra, çıkarılmış sermayeyi gösteren esas sözleşmenin sermaye maddesinin yeni şekli, yönetim kurulunca tescil ettirilir.
1.4. Rüçhan Hakkı ve Bu Hakkın Kısıtlanması
Her pay sahibi, yeni çıkarılan payları, mevcut paylarının sermayeye oranına göre, alma hakkına sahiptir.
Genel kurulun, sermayenin artırımına ilişkin kararı ile pay sahibinin rüçhan hakkı, ancak haklı sebepler bulunduğu takdirde ve en az esas sermayenin yüzde altmışının olumlu oyu ile sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. Özellikle, halka arz, işletmelerin, işletme kısımlarının, iştiraklerin devralınması ve işçilerin şirkete katılmaları haklı sebep kabul olunur.
Rüçhan hakkı devredilebilmektedir.
1.5. İç Kaynaklardan Sermaye Artırımı
Esas sözleşme veya genel kurul kararıyla ayrılmış ve belirli bir amaca özgülenmemiş yedek akçeler ile kanuni yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımları ve ilgili mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar sermayeye dönüştürülerek sermaye iç kaynaklardan artırılabilmektedir.
Sermayenin artırılan kısmını, iç kaynaklardan karşılayan tutarın şirket bünyesinde gerçekten var olduğu, onaylanmış yıllık bilanço ve "yönetim kurulunun" vereceği açık ve yazılı bir beyanla doğrulanmak zorundadır. Bilanço tarihinin üzerinden altı aydan fazla zaman geçmişse yeni bir bilanço çıkarılması ve bunun "yönetim kurulu" tarafından onaylanmış olması şarttır.
Bilançoda sermayeye eklenmesine ilgili mevzuatın izin verdiği fonların bulunması halinde, bu fonlar sermayeye dönüştürülmeden, sermaye taahhüt edilmesi yoluyla sermaye artırılamamaktadır.
1.6. Şarta Bağlı Sermaye Artırımı
Ticaret Kanunu’na göre şirket genel kurulu, yeni çıkarılan tahviller veya benzeri borçlanma araçları nedeniyle, şirketten veya topluluk şirketlerinden alacaklı olanlara veya çalışanlara, esas sözleşmede değiştirme veya alım haklarını kullanmak yoluyla yeni payları edinmek hakkı sağlamak suretiyle, sermayenin şarta bağlı artırılmasına karar verebilmektedir.
Şartlı olarak artırılan sermayenin toplam itibari değeri sermayenin yarısını aşamaz.
1.7. Sermaye Artırımına İlişkin Genel Kurul Toplantılarında Bakanlık Temsilcisi Bulundurma Zorunluluğu
Anonim şirket genel kurul toplantılarında Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre Bakanlık Temsilcisi (hükümet komiseri) bulundurulmasına ilişkin usul ve esaslar Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca 28 Kasım 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir.
Anılan yönetmelik hükümlerine göre aşağıda sayılan genel kurul toplantılarında ve bunların ertelenmesi halinde yapılacak ikinci toplantılarda Bakanlık temsilcisinin bulunması zorunludur:
a) Kuruluş ve esas sözleşme değişikliği işlemleri Bakanlık iznine tabi olan şirketlerin bütün genel kurul toplantılarında, diğer şirketlerde ise gündeminde, sermayenin arttırılması veya azaltılması, kayıtlı sermaye sistemine geçilmesi ve kayıtlı sermaye sisteminden çıkılması, kayıtlı sermaye tavanının arttırılması veya faaliyet konusunun değiştirilmesine ilişkin esas sözleşme değişikliği ile birleşme, bölünme veya tür değişikliği konuları bulunan genel kurul toplantılarında.
b) Genel kurula elektronik ortamda katılım sistemini uygulayan şirketlerin genel kurul toplantılarında.
c) Yurt dışında yapılacak bütün genel kurul toplantılarında.
d) Yurt dışında yapılacak imtiyazlı pay sahipleri özel kurul toplantılarında.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nca 15.11.2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri Bakanlığın iznine tabi olan şirketler belirlenmiştir.
Anılan Tebliğ düzenlemesi uyarınca;
- Bankalar,
- Finansal kiralama (Leasing) şirketleri,
- Faktöring şirketleri,
- Tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri,
- Varlık yönetim şirketleri,
- Sigorta şirketleri,
- Anonim şirket şeklinde kurulan holdingler,
- Döviz büfesi işleten şirketler,
- Umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler,
- Tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri,
- ürün ihtisas borsası şirketleri,
- Bağımsız denetim şirketleri,
- Gözetim şirketleri,
- Teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketleri,
- Sermaye Piyasası Kanununa tabi şirketler,
- Serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketlerin
kuruluşları ve esas sözleşme değişiklikleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabidir.
Ancak, kayıtlı sermaye sistemine kabul edilen Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi halka açık anonim şirketlerin kayıtlı sermaye tavanı içinde yapacakları sermaye artışlarında Bakanlık izni aranmamaktadır.
Yukarıda sayılanların dışındaki genel kurul toplantılarında ve imtiyazlı pay sahipleri özel kurullarında Bakanlık temsilcisinin bulunması zorunlu değildir. Ancak genel kurulu toplantıya çağıranların talep etmeleri ve bu taleplerin görevlendirme makamınca uygun görülmesi halinde Bakanlık temsilcisi görevlendirilecektir.
Bakanlık temsilcisi bulunması zorunlu olmayan toplantılar için, çağrı yapanlar dışındakilerin Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesine ilişkin görevlendirme makamına doğrudan yapacakları başvurular dikkate alınmayacaktır. Ancak sermayenin en az onda birini oluşturan pay sahipleri tarafından gerekçeleri de bildirilmek suretiyle Bakanlık temsilcisi görevlendirilmesine dair talep, görevlendirme makamının değerlendirilmesine sunulmak üzere şirkete yapılır. Toplantıya çağıranlar tarafından bu talebin görevlendirme makamına iletilmesi zorunludur.
Bakanlık temsilcisi görevlendirilen toplantılarda, Bakanlık temsilcisinin yokluğunda alınan kararlar geçersizdir.
2. Limited Şirketlerde Sermaye Artırım Süreci
Limited şirketin esas sermayesi en az onbin Türk Lirasıdır.
Limited şirketlerde esas sermayenin artırılmasına ilişkin genel kurul kararları, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması halinde alınabilmektedir.
Yeni Ticaret Kanunu’nun 585. Maddesine göre limited şirketlerde esas sermaye pay bedellerinin ödenmesi, ödeme yeri, ifa borcu, ifa etmemenin sonuçları, bedelleri tamamen ödenmemiş payların devri hususlarında Kanunun anonim şirketlere ilişkin hükümleri kıyasen uygulanır. Buna göre limited şirketlerde de aynen anonim şirketlerde olduğu gibi gerek kuruluş aşamasında gerekse artırım aşamasında nakden taahhüt edilen sermaye tutarın %25’inin tescilden önce bir banka hesabında şirket adına bloke edilmesi zorunludur.
Saygılarımızla,
Erdal SÖNMEZ & Bülent ERSAN
SİNERJİ Denetim Danışmanlık
ve Yeminli Mali Müşavirlik Ltd. Şti.
