2022 YILI

DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

Erdal SÖNMEZ

Yeminli Mali Müşavir

Sinerji Bağımsız Denetim

 Danışmanlık ve YMM Ltd. Şti

Ocak 2023

İÇİNDEKİLER

1. DEĞERLEME İŞLEMLERİ

1.1. Değerlemenin Tanımı

1.2. Değerleme Ölçüleri

1.2.1. Maliyet Bedeli

1.2.2. Borsa Rayici 

1.2.3. Tasarruf Değeri

1.2.4. Mukayyet Değer

1.2.5. İtibari Değer

1.2.6. Rayiç Bedel

1.2.7. Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti

1.2.8. Vergi Değeri

1.2.9. Alış Bedeli

2. MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ

2.1. Menkul Kıymet Tanımı

2.2. Menkul Kıymet Türleri

2.3. Menkul Kıymetlerin Değerlemesine İlişkin Yasal Düzenlemeler

2..3.1. Hisse Senetlerinin Değerlemesi

2.3.2. Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Değerlemesi

2.3.3. Hazine Bonolarının Değerlemesi

2.3.4. Devlet Tahvillerinin Değerlemesi

2.3.5. Özel Sektör Tahvillerinin Değerlemesi

2.3.6. Eurobondların Değerlemesi

2.3.7. Repo ve Ters Repo İşlemlerinde Değerleme

2.3.8. Türev Ürünlerin Değerlemesi

3. ALACAK VE BORÇLARDA REESKONT

3.1. Reeskonta Tabi Tutulacak Alacak ve Borçların Özellikleri

3.2. Reeskont İşleminin İhtiyariliği

3.3. Reeskont İşlemi Açısından Özellik Arz Eden Alacak ve Borçlar

3.3.1. Hatır Senetleri

3.3.2. Teminata Verilen Senetler

3.3.3. Tahsile Verilen Senetler

3.3.4. Yabancı Para Cinsinden Alacaklar ve Borçlarda Reeskont

3.3.5. Şüpheli Alacak Durumundaki Senetli Alacaklar

3.3.6. Alacak Senedinin KDV Dahil Olarak Alınması Halinde Reeskont Uygulanacak Tutar Ne Olacak?

3.4. Reeskont Oranı

3.5. Reeskontun Hesaplanması

3.6. Vadeli Çeklerde Reeskont Uygulaması

4. GÖTÜRÜ GİDER UYGULAMASI

4.1. Götürü Gider Uygulamasından Yararlanabilecek Olan Mükellefler

4.2. Götürü Gider Kaydedilebilecek Azami Tutar

4.3. Götürü Gider Uygulamasında Hasılat

4.3.1. İhracat Hasılatı

4.3.2. İhracat Kaydıyla Mal Tesliminde Hasılat

4.3.3. Yurt Dışı Taşımacılık Hasılatı

4.4. Götürü Gider Olarak Dikkate Alınan Harcamaların Mükellef Tarafından İspatı ve Muhasebe Kayıtlarına Alınmış Olması Şartı Aranabilir mi?

5. SSK PRİMLERİNİN GİDER YAZILMASI

6. STOKLARIN DEĞERLEMESİ

6.1. Satın Alınan Emtianın Değerlemesi

6.2. İmal Edilen Emtianın Değerlemesi

7. STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

7.1. Fiili Maliyet Yöntemi

7.2. Ortalama Maliyet Yöntemi

7.3. İlk Giren - İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi

7.4. Son Giren - İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi (Enflasyon Düzeltmesi uygulaması ile 1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır)

7.5. Emtiada Düşük Bedelle Değerleme

7.6. Kıymeti Düşen Mallarda Değerleme

8. YABANCI PARALARIN VE YABANCI PARA CİNSİNDEN OLAN BORÇ VE ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ

8.1. Yabancı Paraların Değerlemesi

8.2. Yabancı Para İle Olan Senetli veya Senetsiz Alacak ve Borçlar

9. AMORTİSMAN UYGULAMASI

9.1. Amortisman Konusu

9.2. Amortisman Ayırma Koşulları

9.2.1. İşletmede Bir Yıldan Fazla Kullanılma

9.2.2. Yıpranma, Aşınma veya Kıymetten Düşmeye Maruz Bulunma

9.2.3. Envantere Dahil Olma

9.3. Arsa ve Arazide Amortisman

9.4. Amortisman Ayırma Yöntemleri

9.4.1. Normal Amortisman

9.4.2. Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman

9.5. Fevkalade Amortisman

9.6. Kıst Amortisman Uygulaması

9.7. Vergi Matrahının Tespitinde Binek Otomobillerin Giderleri ile Amortismanlarına 1.1.2020 Tarihinden İtibaren Tutar Sınırlaması Getirildi

9.8. Özel Maliyetlerin İtfası

10. DEĞERSİZ ALACAKLAR

10.1. Değersiz Alacak Sayılmanın Şartları

10.2. Bir Alacağın Değersiz Alacak Sayılabilmesi İçin Hukuki Yollar Tüketilmelidir

10.3. Borçlunun İflası Halinde Alacak Değersiz Olur mu?

10.4. Uzun Süre Tahsili Mümkün Olmayan Alacaklar Değersiz Alacak Sayılır mı?

10.5. Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesiyle İlgili Olmayan Alacaklar

10.6. Değersiz Alacak Haline Gelen Alacağın Zarar Yazılacağı Dönem

10.7. Değersiz Alacakların Sonradan Tahsili

10.8. Değersiz Hale Gelen Alacakların KDV'sinin Akıbeti

10.9. Değersiz Hale Gelen Alacakların Muhasebe Kaydı

11. ŞÜPHELİ ALACAKLAR

11.1. Şüpheli Alacak Karşılığı Ayırmanın Şartları ve Esasları

11.1.1. Alacak Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İle İlgili Olmalıdır

11.1.2. Alacak Zamanında Tahsil Edilmemiş Olmalıdır

11.1.3. Bilanço Esasında Defter Tutulmalıdır

11.1.4. Alacak Teminatsız Olmalı veya Teminat Yetersiz Olmalıdır

11.1.5. Şüpheli Alacak Karşılığının Ait Olduğu Alacak Muhasebe Kayıtlarında Gösterilmelidir

11.1.6. Alacağın Değerleme Günündeki Niteliği Esas Alınır

11.1.7. Sonradan Tahsil Edilen Şüpheli Alacaklar İçin Ayrılan Karşılıklar Gelir Yazılır

11.2. Şüpheli Alacaklar Açısından Özellik Gösteren Durumlar

11.2.1. Konkordato İlan Eden Firmalardan Olan Alacaklar İçin Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılabilir

11.2.2. Verilen Sipariş Avanslarının Durumu

11.2.3. Tahsil Edilemeyen Katma Değer Vergisi

11.2.4. Holdinglerin İştiraklerinden Olan Ticari Nitelikli Alacakları

11.2.5. Devletten ve Kamu Kuruluşlarından Olan Alacaklar

11.2.6. Ticari Faaliyetin Gereği Olarak Verilen Hatır Bonolarından Doğan Alacaklar

11.3. Muhasebeleştirme

12. VAZGEÇİLEN ALACAKLAR

13. YENİLEME FONU UYGULAMASI

13.1. Genel Açıklama

13.2. Yenileme Fonunun Oluşumu ve Kullanım Esasları

13.2.1. Yenileme Fonu Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlarca Ayrılabilir

13.2.2. Satılan veya Hasara Uğrayan Kıymetin Amortismana Tabi İktisadi Kıymet Olması Gerekir

13.2.3. Satılan İktisadi Kıymetin Yenilenmesinin Zorunlu Olması veya İşletmeyi İdare Edenlerce Bu Konuda Karar Verilerek Girişimde Bulunulması Gerekir

13.2.4. Yeni Alınan İktisadi Kıymetle Satılan İktisadi Kıymet Aynı Nitelikte Olmalıdır

13.3. Yenileme Fonunun Kullanımı ve Süresi

13.3.1. Yenileme Fonunun Kullanımı

13.3.2. Yenileme Fonu Kullanım Süresi

13.4. İşi Terk, İşletmenin Devri veya Tasfiye Durumunda Yenileme Fonu

13.5. Amortismana Tabi Mallar İçin Alınan Sigorta Tazminatları

14. KDV YÖNÜNDEN DÖNEM SONU İŞLEMLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

14.1. Tahsil Edilemeyen KDV İçin Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılabileceği

14.2. Binek Otomobil Alımlarına Ait KDV/ÖTV’nin Doğrudan Gider Yazılabileceği veya Maliyete İntikal Ettirilebileceği

14.3. İşi Bırakan Mükelleflerin İndiremedikleri KDV’yi Gider Yazabilecekleri

14.4. Dönem Sonu Değerlemeleri Nedeniyle Ortaya Çıkan Kur Farklarının KDV’ye Tabi Olup Olmadığı

14.5. Yıl Sonuna Kadar Defterlere Kaydedilmeyen Faturalardaki KDV’nin İndirilemeyeceği

14.6. Damga Vergisinin Yansıtılması İşleminde KDV

14.7. İmha Edilen Malların KDV’sinin İndirim Konusu Yapılamayacağı

14.8. Asıl Nüshası Kaybolan Faturanın Gider Kaydı ve KDV İndirimi

14.9. Stokta Bulunan Malların KDV’si İndirim KDV Olarak Gelecek Aylara Devreder

14.10. Dönem Sonu İskonto veya Ciro Primlerinin KDV Boyutu

14.11. Dönem Sonu Gider Yansıtmalarında KDV Uygulaması  

14.12. Sayım Tesellüm Fazlalıkları (397 Hesap)

14.13. Sayım Tesellüm Noksanlıkları

14.13.1. Zayi Olan Mallara Ait KDV

14.13.2. Malların Zayi Olması Sonucu Meydana Gelen Kayıplar

14.13.3. Malların Değerinin Düşmesi Sonucu Meydana Gelen Kayıplar

14.13.4. Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar

14.13.5. Nedeni Açıklanamayan Emtea Noksanlıkları

14.14. Ortaklara Borç Para Kullandırma İşlemi

14.15. KDV İndiriminde Zamanaşımı

15. NAKDİ SERMAYE ARTIŞLARINDA KURUM KAZANCINDAN İNDİRİM UYGULAMASI

15.1. Genel Bilgi

15.2. İndirim Uygulaması

15.3. Kazanç Yetersizliği Nedeniyle İndirim Konusu Edilemeyen Tutarın Sonraki Dönemlere Devri

15.4. İndirim Uygulamasına İlişkin Bakanlar Kuruluna Verilen Yetki

15.5. İndirim Uygulamasına İlişkin Sınırlamalar

15.6. Nakdi Sermaye Artışlarının Yurt Dışından Getirilen Kısımları İçin İndirim Oranı %75 Olarak Uygulanacak

16. VUK'UN GEÇİCİ 32. MADDESİ KAPSAMINDA YAPILABİLECEK YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMASI

17. VUK'UN MÜKERRER 298/Ç MADDESİ KAPSAMINDA YAPILABİLECEK YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMASI

1. DEĞERLEME İŞLEMLERİ

1.1. Değerlemenin Tanımı

Vergi Usul Kanunu’nun 258 ve 259.  maddelerinde değerleme, “vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarındaki değerlerinin tespiti” şeklinde tanımlanmıştır.

Vergi Usul Kanunu’nun 258 ve devam eden maddelerinde her bir aktif ve pasif kıymetin nasıl değerleneceği hüküm altına alınmıştır.

Değerlemede iktisadi kıymetlerden her biri tek başına dikkate alınır. Teamülen aynı cinsten sayılan malların ve düşük kıymetli müteferrik eşyanın topluca değerlenmesi mümkündür (V.U.K. Md. 260).   

1.2. Değerleme Ölçüleri

Değerleme iktisadi kıymetin nevi ve mahiyetine göre, aşağıdaki ölçülerden biri ile yapılır (V.U.K. Md. 261):

1. Maliyet bedeli

2. Borsa rayici

3. Tasarruf değeri

4. Mukayyet değer

5. İtibari değer

6. Vergi değeri

7. Rayiç bedel

8. Emsal bedeli ve ücreti

9. Alış Bedeli 

1.2.1. Maliyet Bedeli

Maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade eder (VUK md. 262).

Aşağıda sayılan giderler de maliyet bedeline dâhil edilir:

a) İktisadi kıymetin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile doğrudan ilgili; gümrük vergileri, gümrük komisyonları, yükleme, boşaltma, nakliye ve montaj giderleri,

b) İktisadi kıymetin iktisap edilmesi veya değerinin artırılması ile doğrudan ilgili; resim ve harçlar, noter, tapu, mahkeme, değer tespiti, danışmanlık, komisyon ve ilan giderleri,