SİNERJİ SİRKÜLER RAPOR

Sirküler Tarihi: 21.01.2022

Sirküler No      : 2022/8

İHRACAT BEDELLERİNİN TÜRKİYE'YE GETİRİLME ZORUNLULUĞUNDA SON DURUM

Bilindiği üzere 04.09.2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48  No.lu Tebliğ ile ihracat bedellerinin 180 gün içerisinde yurda getirilmesi uygulamasına geçilmiş ve bu uygulamanın 6 ay süreceği belirtilmişti. Sonradan yapılan düzenlemelerle uygulama süreleri uzatılmış son olarak da herhangi bir süre ile sınırlı olmaksızın ihracat bedellerinin her bir ihracatı müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesinin zorunlu olduğu ilan edilmiştir.  

Öte yandan hizmet ihracatı, transit ticaret, Türkiye'de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, Türkiye'de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış, mikro ihracat ve serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen ve 5.000 ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde, bedellerin tamamının tasarrufu serbest bulunmaktadır. Dolayısıyla anılan işlemler için İBKB (İhracat Bedeli Kabul Belgesi) düzenlenmesi ve bedelin %25'inin TCMB'ye satışı zorunluluğu bulunmamaktadır.

Uygulamaya ilişkin özellikli durumlar aşağıda özet halinde açıklanmaya çalışılmıştır:

1. İhracat Bedelinin Yurda Getirilmesinde Bankalar Tarafından “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” Düzenlenmektedir: 

Bankalara getirilen ihracat bedelinin Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu bulunmadığından, ihracat bedelinin süresinde yurda getirilmesi yeterli olup, mevzuata uygunluğunun tevsiki için bankalarca “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” düzenlenmekte ve ihracat hesabının kapatılması bu belgeye göre yapılmaktadır.  

2. Her Bir Gümrük Beyannamesi İtibarıyla 30.000 USD'ye Kadar Açık İhracat Hesapları Terkin Edilmektedir:

Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla 30.000 USD'ye kadarki tutarın yurda getirilme zorunluluğu kaldırılmıştır. Buna göre 30.000 USD'nin altındaki tüm beyannameler bankalarca terkin edilmektedir. Ayrıca ihracat bedeli 30.000 USD'nin üzerinde olup, yurda getirilemeyen tutar 30.000 USD'nin altında kalmış ise yine bu beyannameler de bankalarca terkin edilmektedir.

3. İhracatçılara 3 Ocak 2022 Tarihinden İtibaren İhracat Bedeli Dövizlerin %25'ini Merkez Bankası'na Satma Zorunluluğu Getirilmiştir:

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nca, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen İhracat Genelgesine Ek 1. madde eklenmiştir.​

Anılan madde ile İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) veya Döviz Alım Belgesine (DAB) bağlanan ihracat bedellerinin %25'inin İBKB’yi veya DAB'ı düzenleyen bankaya satılma zorunluluğu getirilmiştir. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılacak ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılacaktır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenecektir.

Uygulamada tereddüt edilen hususlara ve açıklamalara aşağıdaki yer verilmiştir:

a) TCMB'ye satış tarihi, İBKB'nin düzenlendiği tarihtir. İBKB'de belirtilen ihracat bedelinin yüzde 25'inin, İBKB'nin düzenlendiği tarihte TCMB'ye satılması gerekmektedir.

b) İthalattan kaynaklanan döviz borcu olan ihracatçıların ithalat yükümlülükleri, tebliğ ve genelgede belirtilen usul ve esaslar dahilinde indirildikten sonra kalan meblağın ihracat bedeli olarak banka hesabına aktarılması esastır. İBKB, indirimler uygulandıktan sonra ortaya çıkan bedel üzerinden düzenlenir. TCMB'ye yapılacak satış da bu bedel üzerinden hesaplanır.

c) Muafiyet kapsamındaki ülkelere yapılan ihracatlar için İBKB düzenlenmesi ve TCMB'ye satış zorunluluğu bulunmamaktadır.

d) Hizmet ihracatı, mikro ihracat ve transit ticarete ilişkin bedeller, ilgili tebliğ ve genelge kapsamı dışında bulunmaktadır. Dolayısı ile bu bedeller için İBKB düzenlenmesi ve TCMB'ye satış söz konusu değildir.

e) Serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000 ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemleri muafiyet kapsamındadır. Ayrıca, serbest bölgelerde yerleşik firmalar kambiyo mevzuatı kapsamında yurtdışında yerleşik sayıldığından bu firmalara gelen bedeller için İBKB düzenlenmesine ve Merkez Bankasına satış yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

f) Genelgede belirtilen terkin sınırları dahilindeki ihracat bedelleri için İBKB düzenlenmesi ve TCMB'ye satış yapılması zorunlu değildir.

g) Muafiyet kapsamındaki ihracat bedeller için ihracat bedeli olduğunun tevsik edilmesi amacıyla İBKB veya DAB düzenletilmesi halinde bu bedellerin de %25'inin TCMB'ye satılması gereklidir. Diğer taraftan, bu bedellerin sadece Türk lirasına çevrilmesi için bir DAB düzenlenmesi halinde TCMB'ye satış yapılmaz.

h) Yalnızca ABD Doları, EURO ve İngiliz Sterlini cinsinden ihracat bedellerinin yüzde 25'nin TCMB'ye satışı söz konusudur. Diğer döviz cinslerindeki ihracat bedelleri için TCMB'ye satış söz konusu olmayacaktır.

ı) Peşin ihracat bedellerinde ihracatın yapılmaması olasılığı olduğundan, gelen peşin bedelin sonradan prefinansman kredisine dönüşme olasılığı bulunduğundan ve peşin ihracatta İBKB düzenletmek için 24 aylık süre bulunduğundan firmanın fiili ihracattan sonra bedelin İBKB'ye bağlanmasını talep etmesi mümkündür.

i) Gümrük beyannamesinde beyan edilen döviz cinsi ile hesaba gelen döviz cinsi farklı ise ihracatçının hesabına gelen dövizin cinsi dikkate alınacaktır.

4. Ek Süre, Mücbir Sebep ve Haklı Durum Uygulamaları:

Genel kural, Türkiye'de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilmesi ve getirilmesidir.

Kambiyo Mevzuatı uyarınca bazı ülkelere yapılan ihracatta bedellerin yurda getirilmesi zorunlu olmadığı gibi özelliği olan ihracatta ihracat bedellerinin yurda getirilmesi süreleri de farklı belirlenebilmektedir. Eğer ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin bir düzenleme var ise o düzenlemede belirlenen süreler içerisinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesi ve bu dövizlerin yurda getirildiğini gösteren belgelerin düzenlenmesi gerekmektedir. Bu belge şu anki uygulamada İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB)'dir.

Uygulamada Kambiyo Mevzuatı açısından önem arz eden husus ihracat hesapların kapatılmasıdır. İhracat hesapların kapatılmasından anlaşılması gereken, ihracat bedeli dövizlerin fiili ihraç tarihinden itibaren belirlenen süre içinde yurda getirilerek İBKB düzenlenmesi ve ihracat hesabının aracı banka nezdinde kapatılmasıdır.

Uygulamada ihracatçılar ihracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler dahil) kapatılmasından sorumlu iken aracı bankalar sadece hesapların kapatılmasını izlemekle yükümlüdürler.

İhracat hesaplarının kapatılmasında

a) Gümrük beyannamesi örneği veya gümrük beyannamesi bilgileri,

b) İlgili İBKB'ler,

c) Satış faturası ile

d) Varsa indirim ve mahsup konusu belgeler talep edilmektedir.

İhracatta, hesap kapatmada izlenen yol sırasıyla aşağıda belirtilmiştir:

a) İhracat bedellerinin süresi içinde yurda getirilmesinin izlenmesi veya terkin limitleri içerinde kalan açık hesapların aracı bankalarca kapatılması gereklidir.

b) Süresi içerisinde kapatılmayan hesapların aracı bankalarca 5 iş günü içinde Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilmesi gerekir. Ancak yapılan bir düzenleme ile ihracatçılara, bankaların 5 günlük ihbar süresi içinde de hesaplarını bankada kapatma hakkı tanınmıştır.

c) Vergi Dairesi Başkanlığınca bankalar tarafından yapılan ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılması için 90 gün süreli ihtarname gönderilmektedir.

d) Bu süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.

e) Mücbir sebep durumu var ise mücbir sebebin devamı müddetince Vergi Dairesi Başkanlığınca 24 aya kadar altışar aylık dönemler itibarıyla ek süre verilmektedir.

f) Haklı durum iddialarında, haklı durumu belirten yazılı beyana istinaden Vergi Dairesi Başkanlığınca 6 aya kadar üçer aylık devreler halinde ek süre verilmektedir.

g) Mücbir sebep için 24 ay ve haklı durum için 6 aylık ek sürelerden sonraki taleplerin Hazine ve Maliye Bakanlığınca incelenip sonuçlandırılması gerekmektedir.

İhracat bedelleri konusunda yapılan düzenlemelerin amacı, ihracat bedellerinin süreleri içerisinde (ek süreler dahil) yurda getirilmesinin sağlanmasıdır. İhracat bedellerinin yurda getirilmesinde bir tutar eksikliği olması veya belirtilen sürelerde ihracat bedellerin hiç getirilememesi halinde; Kambiyo Mevzuatı ihracatçıların lehine üç durumu dikkate almaktadır.

1.   Terkin

2.   Mücbir Sebep

3.   Haklı durum

Mücbir sebep kaçınılmaz, zorlayıcı nedenleri ifade etmektedir.

Haklı durum ise mücbir sebep halleri dışında kalan, bu kapsamda değerlendirilmemiş olmakla birlikte yapılacak işe engel durum olarak tanımlanmaktadır.

Son iki durumun varlığı ve resmi olarak belgelendirilmesi halinde kişi ve şirketlere ihracat bedeli dövizlerini yurda getirmeleri için ek süreler tanınmaktadır.

Uygulanmakta olan Kambiyo Mevzuatına göre;

1. Bankalarca, ödeme şekline bakılmaksızın ihracat bedellerinin yurda getirilmesi gereken süre içerisinde,

a) Her bir gümrük beyannamesi bazında 300.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde 30.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplar,

b) Her bir gümrük beyannamesi bazında 1.000.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde beyannamelerin %10'una kadar olan açıklar (ki bu tutar 100.000 ABD dolarına kadar açık hesaplara karşılık gelmektedir) terkin edilmek suretiyle kapatılmaktadır.

2. Vergi dairesi Başkanlığı tarafından;

a) İhracat bedellerinin yurda getirilme süresinden sonra ancak Vergi Dairesi Başkanlığınca ihracatçılara tanınan 90 günlük ihtarname süresi içinde olmak kaydıyla yukarıda belirtilen limitler içerisinde eksik getirilmesi halinde mevcut ihracat hesapları,

b) Mücbir Sebep ve Haklı Durum Halleri göz önünde bulundurularak, 2.000.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan gümrük beyannamelerinde, beyannamelerin %10'una kadar olan açıklar (ki bu tutar 200.000 ABD dolarına kadar açık hesaplara karşılık gelmektedir) edilmek suretiyle kapatılmaktadır.

c) 200.000 ABD doların üzerindeki açık ihracat hesaplarının, mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurularak terkin suretiyle kapatılmasına ise Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.

Burada dikkat edilmesi gereken husus mücbir sebep ve haklı durum uygulamalarının neler olduğudur.

Mücbir sebep kabul edilebilecek haller:

a) İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,

b) Grev, lokavt ve avarya hali (avarya; deniz ticaretinde gemiye ya da yüke gelen zararı ifade etmektedir)

c) İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi,

d) Tabii afet, savaş ve abluka hali,

d) Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,

e) İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması,

olarak belirlenmiştir.

Mücbir sebep durumlarının nasıl belgeleneceği 04.09.2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 2018-32/48 sayılı Tebliğ'in 9. maddesinde düzenlenmiştir.

Salgın hali (COVİD-19 salgını gibi), düzenlemede mücbir sebep olarak sayılmadığından bu kapsamda değerlendirilmemektedir.

Kambiyo Mevzuatı açısından COVİD-19 salgını nedeniyle yurda getirilemeyen bir ihracat bedelinin söz konusu olması ve bunun resmi kayıtlarla tevsik edilebilmesi durumunda haklı durum koşullarının oluştuğu düşünülmekle birlikte ihracat bedelinin getirilememe sebebini haklı durum olarak değerlendirmeye Vergi Dairesi Başkanlıkları/Vergi Dairesi Müdürlükleri yetkili kılındığından, söz konusu kuruluşların görüş ve uygulamaları önem arz etmektedir.

5. İndirim ve Mahsup İşlemleri:

İthalat bedellerinin ihracat bedelinden mahsup işleminde kullanılabilmesi için ithalat konusu malların serbest dolaşıma giriş tarihi ile ihraç konusu malların fiili ihraç tarihi arasında azami 180 gün olması gerekmektedir. Ancak Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ihraç edilecek bir ürün için ihracat öncesi yapılan ithalatta, ithal edilen malların serbest dolaşıma giriş tarihi ile ihraç konusu malların fiili ihraç tarihi arasında 180 günden fazla süre bulunması halinde, dahilde işlem izni için (Dahilde İşleme İzin Belgesi, Dahilde İşleme İzni) Ticaret Bakanlığınca verilen sürenin (söz konusu sürenin ilgili mevzuat hükümlerince uzatılması halinde verilen ek süre de dahil olacak şekilde) mahsup işlemlerinin yapılmasında ihraç ve ithal arasındaki azami süre olarak dikkate alınması mümkündür.

İndirim ve mahsup işlemleri aracı bankalarca sonuçlandırılmaktadır.

Aynı gümrük beyannamesinde kayıtlı imalatçı/tedarikçi firma ile ihracatçı firmanın grup firması olması durumunda, ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması ve ihracatçının yazılı onayının alınması kaydıyla, ihracat bedeli imalatçı/tedarikçi firmanın yaptığı ithalata ilişkin bedellerin mahsuben ödenmesinde kullanılabilmektedir.

6. İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesinde İstisna Tanınan Ülkeler:

İran, Suriye ve Lübnan'a yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak bedellerin yurda getirilmesine muafiyet tanınmakta iken, sonradan yapılan düzenlemelerle muafiyet tanınan ülke sayısı 29'a çıkarılmıştır. Bu ülkeler aşağıdaki gibidir:  

Aşağıdaki ülkelere yapılan ihracatlarda ise ihraç bedellerinin yüzde ellisinin tasarrufu serbest bırakılmıştır.