2018 YILI DÖNEM SONU İŞLEMLERİ
Erdal SÖNMEZ
Yeminli Mali Müşavir
Sinerji Bağımsız Denetim
Danışmanlık ve YMM Ltd. Şti
Ocak 2019
İÇİNDEKİLER
1. DEĞERLEME İŞLEMLERİ
1.1. Değerlemenin Tanımı
1.2. Değerleme Ölçüleri
1.2.1. Maliyet Bedeli
1.2.2. Borsa Rayici
1.2.3. Tasarruf Değeri
1.2.4. Mukayyet Değer
1.2.5. İtibari Değer
1.2.6. Rayiç Bedel
1.2.7. Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti
1.2.8. Vergi Değeri
2. MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ
2.1. Menkul Kıymet Tanımı
2.2. Menkul Kıymet Türleri
2.3. Menkul Kıymetlerin Değerlemesine İlişkin Yasal Düzenlemeler
2..3.1. Hisse Senetlerinin Değerlemesi
2.3.2. Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Değerlemesi
2.3.3. Hazine Bonolarının Değerlemesi
2.3.4. Devlet Tahvillerinin Değerlemesi
2.3.5. Özel Sektör Tahvillerinin Değerlemesi
3. ALACAK VE BORÇLARDA REESKONT
3.1. Reeskonta Tabi Tutulacak Alacak ve Borçların Özellikleri
3.2. Reeskont İşleminin İhtiyariliği
3.3. Reeskont İşlemi Açısından Özellik Arz Eden Alacak ve Borçlar
3.3.1. Hatır Senetleri
3.3.2. Teminata Verilen Senetler
3.3.3. Tahsile Verilen Senetler
3.3.4. Yabancı Para Cinsinden Alacaklar ve Borçlarda Reeskont
3.3.5. Şüpheli Alacak Durumundaki Senetli Alacaklar
3.3.6. Alacak Senedinin KDV Dahil Olarak Alınması Halinde Reeskont Uygulanacak Tutar Ne Olacak?
3.4. Reeskont Oranı
3.5. Reeskontun Hesaplanması
3.6. Vadeli Çeklerde Reeskont Uygulaması
4. GÖTÜRÜ GİDER UYGULAMASI
4.1. Götürü Gider Uygulamasından Yararlanabilecek Olan Mükellefler
4.2. Götürü Gider Kaydedilebilecek Azami Tutar
4.3. Götürü Gider Uygulamasında Hasılat
4.3.1. İhracat Hasılatı
4.3.2. İhracat Kaydıyla Mal Tesliminde Hasılat
4.3.3. Yurt Dışı Taşımacılık Hasılatı
5. SSK PRİMLERİNİN GİDER YAZILMASI
6. STOKLARIN DEĞERLEMESİ
6.1. Satın Alınan Emtianın Değerlemesi
6.2. İmal Edilen Emtianın Değerlemesi
7. STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
7.1. Fiili Maliyet Yöntemi
7.2. Ortalama Maliyet Yöntemi
7.3. İlk Giren - İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi
7.4. Son Giren - İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi (Enflasyon Düzeltmesi uygulaması ile 1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır)
7.5. Emtiada Düşük Bedelle Değerleme
7.6. Kıymeti Düşen Mallarda Değerleme
8. YABANCI PARALARIN VE YABANCI PARA CİNSİNDEN OLAN BORÇ VE ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ
8.1. Yabancı Paraların Değerlemesi
8.2. Yabancı Para İle Olan Senetli veya Senetsiz Alacak ve Borçlar
9. AMORTİSMAN UYGULAMASI
9.1. Amortisman Konusu
9.2. Amortisman Ayırma Koşulları
9.2.1. İşletmede Bir Yıldan Fazla Kullanılma
9.2.2. Yıpranma, Aşınma veya Kıymetten Düşmeye Maruz Bulunma
9.2.3. Envantere Dahil Olma
9.3. Arsa ve Arazide Amortisman
9.4. Amortisman Ayırma Yöntemleri
9.4.1. Normal Amortisman
9.4.2. Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman
9.5. Fevkalade Amortisman
9.6. Kıst Amortisman Uygulaması
10. DEĞERSİZ ALACAKLAR
10.1. Değersiz Alacak Sayılmanın Şartları
10.2. Bir Alacağın Değersiz Alacak Sayılabilmesi İçin Hukuki Yollar Tüketilmelidir
10.3. Borçlunun İflası Halinde Alacak Değersiz Olur mu?
10.4. Uzun Süre Tahsili Mümkün Olmayan Alacaklar Değersiz Alacak Sayılır mı?
10.5. Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesiyle İlgili Olmayan Alacaklar
10.6. Değersiz Alacak Haline Gelen Alacağın Zarar Yazılacağı Dönem
10.7. Değersiz Alacakların Sonradan Tahsili
10.8. Değersiz Hale Gelen Alacakların KDV'sinin Akıbeti
10.9. Değersiz Hale Gelen Alacakların Muhasebe Kaydı
11. ŞÜPHELİ ALACAKLAR
11.1. Şüpheli Alacak Karşılığı Ayırmanın Şartları ve Esasları
11.1.1. Alacak Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İle İlgili Olmalıdır
11.1.2. Alacak Zamanında Tahsil Edilmemiş Olmalıdır
11.1.3. Bilanço Esasında Defter Tutulmalıdır
11.1.4. Alacak Teminatsız Olmalı veya Teminat Yetersiz Olmalıdır
11.1.5. Şüpheli Alacak Karşılığının Ait Olduğu Alacak Muhasebe Kayıtlarında Gösterilmelidir
11.1.6. Alacağın Değerleme Günündeki Niteliği Esas Alınır
11.1.7. Sonradan Tahsil Edilen Şüpheli Alacaklar İçin Ayrılan Karşılıklar Gelir Yazılır
11.2. Şüpheli Alacaklar Açısından Özellik Gösteren Durumlar
11.2.1. Konkordato Talep Edilen Alacaklar
11.2.2. Verilen Sipariş Avanslarının Durumu
11.2.3. Tahsil Edilemeyen Katma Değer Vergisi
11.2.4. Holdinglerin İştiraklerinden Olan Ticari Nitelikli Alacakları
11.2.5. Devletten ve Kamu Kuruluşlarından Olan Alacaklar
11.2.6. Ticari Faaliyetin Gereği Olarak Verilen Hatır Bonolarından Doğan Alacaklar
11.3. Muhasebeleştirme
12. VAZGEÇİLEN ALACAKLAR
13. YENİLEME FONU UYGULAMASI
13.1. Genel Açıklama
13.2. Yenileme Fonunun Oluşumu ve Kullanım Esasları
13.2.1. Yenileme Fonu Bilanço Esasına Göre Defter Tutanlarca Ayrılabilir
13.2.2. Satılan veya Hasara Uğrayan Kıymetin Amortismana Tabi İktisadi Kıymet Olması Gerekir
13.2.3. Satılan İktisadi Kıymetin Yenilenmesinin Zorunlu Olması veya İşletmeyi İdare Edenlerce Bu Konuda Karar Verilerek Girişimde Bulunulması Gerekir
13.2.4. Yeni Alınan İktisadi Kıymetle Satılan İktisadi Kıymet Aynı Nitelikte Olmalıdır
13.3. Yenileme Fonunun Kullanımı ve Süresi
13.3.1. Yenileme Fonunun Kullanımı
13.3.2. Yenileme Fonu Kullanım Süresi
13.4. İşi Terk, İşletmenin Devri veya Tasfiye Durumunda Yenileme Fonu
14. KDV YÖNÜNDEN DÖNEM SONU İŞLEMLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
14.1. Tahsil Edilemeyen KDV İçin Şüpheli Alacak Karşılığı Ayrılabileceği
14.2. Binek Otomobil Alımlarına Ait KDV/ÖTV’nin Doğrudan Gider Yazılabileceği veya Maliyete İntikal Ettirilebileceği
14.3. İşi Bırakan Mükelleflerin İndiremedikleri KDV’yi Gider Yazabilecekleri
14.4. Dönem Sonu Değerlemeleri Nedeniyle Ortaya Çıkan Kur Farklarının KDV’ye Tabi Olup Olmadığı
14.5. Yıl Sonuna Kadar Defterlere Kaydedilmeyen Faturalardaki KDV’nin İndirilemeyeceği
14.6. Damga Vergisinin Yansıtılması İşleminde KDV
14.7. İmha Edilen Malların KDV’sinin İndirim Konusu Yapılamayacağı
14.8. Asıl Nüshası Kaybolan Faturanın Gider Kaydı ve KDV İndirimi
14.9. Stokta Bulunan Malların KDV’si İndirim KDV Olarak Gelecek Aylara Devreder
14.10. Dönem Sonu İskonto veya Ciro Primlerinin KDV Boyutu
14.11. Dönem Sonu Gider Yansıtmalarında KDV Uygulaması
14.12. Sayım Tesellüm Fazlalıkları (397 Hesap)
14.13. Sayım Tesellüm Noksanlıkları
14.13.1. Zayi Olan Mallara Ait KDV
14.13.2. Malların Zayi Olması Sonucu Meydana Gelen Kayıplar
14.13.3. Malların Değerinin Düşmesi Sonucu Meydana Gelen Kayıplar
14.13.4. Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar
14.13.5. Nedeni Açıklanamayan Emtea Noksanlıkları
14.14. Ortaklara Borç Para Kullandırma İşlemi
14.15. KDV İndiriminde Zamanaşımı
15. SERMAYE AMORTİSMANI UYGULAMASI
15.1. Genel Bilgi
15.2. İndirim Uygulaması
15.3. Kazanç Yetersizliği Nedeniyle İndirim Konusu Edilemeyen Tutarın Sonraki Dönemlere Devri
15.4. İndirim Uygulamasına İlişkin Bakanlar Kuruluna Verilen Yetki
15.5. İndirim Uygulamasına İlişkin Sınırlamalar
1. DEĞERLEME İŞLEMLERİ
1.1. Değerlemenin Tanımı
Vergi Usul Kanunu’nun 258 ve 259. maddelerinde değerleme, “vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarındaki değerlerinin tespiti” şeklinde tanımlanmıştır.
Vergi Usul Kanunu’nun 258 ve devam eden maddelerinde her bir aktif ve pasif kıymetin nasıl değerleneceği hüküm altına alınmıştır.
Değerlemede iktisadi kıymetlerden her biri tek başına dikkate alınır. Teamülen aynı cinsten sayılan malların ve düşük kıymetli müteferrik eşyanın topluca değerlenmesi mümkündür (V.U.K. Md. 260).
Değerleme iktisadi kıymetin nevi ve mahiyetine göre, aşağıdaki ölçülerden biri ile yapılır (V.U.K. Md. 261):
1. Maliyet bedeli
2. Borsa rayici
3. Tasarruf değeri
4. Mukayyet değer
5. İtibari değer
6. Vergi değeri
7. Rayiç bedel
8. Emsal bedeli ve ücreti
Maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade eder (V.U.K. Md. 262).
Borsa rayici, gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerin ortalama değerlerini ifade eder.
Normal temevvüçler dışında fiyatlarda bariz kararsızlıklar görülen hallerde, son muamele günü yerine değerlemeye takaddüm eden 30 gün içindeki ortalama rayici esas olarak aldırmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir (V.U.K. Md. 263).
Tasarruf değeri, bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arzettiği gerçek değerdir (V.U.K. Md. 264).
Mukayyet değer, bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeridir (V.U.K. Md. 265).
İtibari değer, her nevi senetlerle esham ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerlerdir (V.U.K. Md. 266).
Rayiç bedel, bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir (V.U.K. mük. Md. 266).
Emsal bedeli, gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı de%
